Jaarlijkse studiedag van de Levinas Studiekring Safe spaces en het risico van het gesprek Sprekers: Erik Hagoort & Cees Zweistra Datum: zaterdag 4 maart 2023 Tijd: 10:30-15:30 Sprekers: Erik Hagoort en Cees Zweistra Plaats: ILFU/Literatuurhuis, Achter de Dom 14, 3512 JP Utrecht Toegang: leden studiekring gratis/niet-leden €2,50 Aanmelden: levinas.studiekring@gmail.com Vandaag de dag is er een toenemende vraag naar zogenaamde “safe spaces” in publieke ruimtes. Deze veilige ruimtes zijn bedoeld om een plek te creëren waarin mensen die zich gemarginaliseerd voelen samen kunnen komen op een plek die vrij is van vooroordelen, conflicten en kritiek. Maar is een gesprek vrij van vooroordelen, conflicten en kritiek wel mogelijk? En hoe zou zo’n gesprek eruit zien? Vanuit het gedachtegoed van Levinas zullen we op verschillende manieren licht schijnen op dit actuele thema. Voor Levinas ontglipt de ander mij altijd, waardoor ik de ander nooit helemaal kan vatten. Dit ethische surplus waarin ik altijd overgeleverd ben aan de oneindige verantwoordelijkheid voor en door de ander, klinkt in de taal door als ethisch residu. Dit betekent echter niet dat een dialoog altijd blijk zal geven van dit ethische surplus. De dialoog, stelt Levinas, blijft altijd een risico, een risico om de radicale alteriteit van de ander toch te verraden. Programma 10:30-11:00 inloop met koffie 11:00-11:15 welkom door de voorzitter Martine Berenpas 11:15:12:15 voordracht Cees Zweistra 12:15-13:00 lunch 13:00-14:00 voordracht Erik Hagoort 14:00-14:15 koffie 14:15-15:15 plenaire discussie 15:15:15:30 afsluiting door de secretaris Cees Zweistra Cees Zweistra Er is veel discussie over de vraag in hoeverre een vermeende cultuur van safe spaces nu wel of niet is doorgedrongen op bijvoorbeeld universiteitscampussen. Het is goed mogelijk dat op dit punt al te makkelijk een parallel getrokken is met de campuscultuur zoals (een aantal jaar geleden althans) die geldt op Amerikaanse universiteiten. Maar misschien is het vruchtbaar de safe spaces als een beeld, een metafoor te gebruiken voor de problematiek die aan het licht komt wanneer we als mens teveel in de veilige zone van ons ego opgesloten blijven. Wat is die problematiek en hoe kan een lezing van Levinas hier een ander licht op werpen? Feit is immers dat volgens Levinas een mate van eigenheid en zelfinkeer óók noodzakelijk is. Wanneer je zelf niets hebt of niets bent, heb je immers ook weinig aan een ander te geven.  Er zit op dit punt van de zelfinkeer en het terugtrekken in de veilige haven van jezelf, blijkbaar een soort grens die kan worden overschreden. Aan de hand van een interpretatie van teksten van Levinas en actuele voorbeelden staan we stil bij de vraag wanneer veiligheid ophoudt een noodzaak te zijn en omslaat in een last. Cees Zweistra (1986) is jurist en (techniek)filosoof. Hij promoveerde in 2019 op een proefschrift over empathie en ethiek in online sociale relaties. In 2020 publiceerde bij Verkeerd Verbonden over eenzaamheid en technologie en in 2021 Waarheidszoekers over complottheorieën en technologie. Hij is werkzaam als universitair docent Recht, Ethiek en Technologie aan de Erasmus Universiteit en als bestuurder verbonden aan de Levinas-Studiekring. Erik Hagoort Sinds enkele decennia initiëren kunstenaars gesprekken, niet naar aanleiding van kunst maar in de kunst. Je wordt uitgenodigd op een andere manier dan je gewend bent een gesprek aan te gaan. Daarbij gaat het de kunstenaars niet alleen om wat de deelnemers zeggen, hoe zij dat zeggen en onder welke condities zij dat zeggen, maar ook om wat fundamenteler is: de ervaring dat je in het gesprek onderhevig bent aan het beroep dat de ander op je doet. Die ervaring valt niet te conditioneren, ook niet door de kunstenaars. Die onkneedbaarheid maakt gesprekken voor kunstenaars weerbarstig 'materiaal' en misschien juist daarom zo intrigerend. Het doet - mutatis mutandis - denken aan de gedachte van Emmanuel Levinas dat het appel dat van de ander uitgaat door het plastische heen breekt en mij blootstelt, 'naakt' voor de ander. Levinas werkt zijn gedachten over het gesprek uit in termen van ongelijkheid, asymmetrie en scheiding. Niet bepaald comfortabel. Filosofische termen die je niet direct kan toepassen op geprekspraktijken in de kunst. Wel kunnen we het denken van Levinas over het gesprek en de gesprekspraktijken van deze kunstenaars op elkaar in laten werken, vanuit het vermoeden dat zowel Levinas als deze kunstenaars, ieder op eigen wijze en met andere middelen, gelegenheid willen creëren voor de gedurfde 'naaktheid' in het gesprek. Samen anders nadenken. Denken van vorm veranderen, elkaars denken bewegen, in nog onvermoede richtingen. Die ervaring staat centraal in de praktijk van Erik Hagoort (1962). Na zijn studie theologie aan de Universiteit van Amsterdam (1989) heeft hij gewerkt als kunstcriticus, curator en kunstenaar. In 2017 behaalde hij een doctoraat in de kunst, getiteld 'Ik weet niet wat jij gaat zeggen', aan de Antwerpse Koninklijke Academie voor Schone Kunsten en de Universiteit Antwerpen. Hij doceert aan het Master Institute of Visual Cultures, St. Joost School of Art, te 's Hertogenbosch.