COLLOQUIUM EN BUNDEL – RECHT, LITERATUUR EN EMPATHIE
Leiden, 16 juni 2017

Recht en Literatuur Leiden organiseert in samenwerking met prof. mr. dr. Jeanne Gaakeer (EUR) een lezing en aansluitend colloquium met als thema: ‘Recht, literatuur en empathie’. De lezing is openbaar en toegankelijk voor iedere geïnteresseerde. Een aantal deelnemers zal na de lezing hun paper presenteren in kleinere setting. De organisatie is voornemens de bijdragen in een wetenschappelijke bundel te publiceren.

Over het thema
Het interdisciplinaire vakgebied ‘Recht en literatuur’ zet aan tot brede, wijsgerige reflectie en kritische herbezinning op de aard en de grondslagen van het recht en de rechtspraktijk als antropologische en maatschappelijke verschijnselen. Het belang van ‘Recht en literatuur’ kent ook een pedagogische en vormende dimensie. De afgelopen decennia is de vruchtbaarheid van literatuur(studie) voor het recht op uiteenlopende wijzen geduid. Een van de leidende benaderingen wordt voorgestaan door onderzoekers als Nussbaum, Booth, Gaakeer en Weisberg. Zij delen de opvatting dat het lezen van literatuur bij uitstek
geschikt is om de categorieën en ideeën van het (juridisch) rationalisme te overstijgen en
doorbreken. Lezen maakt meer ontvankelijk voor de concrete werkelijkheid die binnen het
theoretisch denken al snel in systemen wordt opgenomen en verdwijnt. Voor het besef dat er ruimte moet zijn voor de concrete ander in het recht, is literatuur onmisbaar. Vanwege haar meerduidige en ambigue aard verzet literatuur zich tegen systematisch denken waarbinnen voor de mens van vlees en bloed geen plaats is. Zij zet zich af tegen rationalistisch en legistisch denken binnen de rechtswetenschap en de rechtspraktijk – en de chronische positivistische tendens die haar steeds weer karakteriseert.
Een kernbegrip in deze humanistische benadering van ‘Recht en literatuur’ is ‘literaire (of: narratieve) verbeelding’ (Nussbaum). In het algemeen betekent dit dat de lezer door het lezen van literatuur een (morele) gevoeligheid voor de ander kan ontwikkelen. Inlevingsvermogen, verbeelding en empathie zijn van essentieel belang, omdat de lezer ervaart hoe het is om die onbekende ander te zijn. Volgens de idee van literaire verbeelding heeft literatuur heeft een onmisbare, vormende rol als het gaat om leven in de gemeenschap – en de democratie – omdat het onze capaciteit tot het begrijpen van en sympathiseren met de ander cultiveert. Literaire verbeelding is de ‘vaardigheid om te
bedenken hoe het zou kunnen zijn om in de schoenen te staan van iemand anders dan jijzelf, om een intelligente lezer te zijn van het verhaal van de persoon, en om de emoties, wensen en verlangens te begrijpen die iemand in die situatie zou kunnen hebben’ (Nussbaum, Not for Profit, p. 130). Veelvuldig worden hier noties als medeleven en compassie aan gekoppeld. Door de ontwikkeling van de verbeeldingsmacht leert het recht de mens op adequate (tenminste betere) wijze te representeren. Door empathie en inlevingsvermogen leert het beter recht te doen aan de ander. Een dergelijk, door literatuur geïnduceerd oordeelsvermogen, bevordert een – wat men noemt – ‘literaire
gerechtigheid’ (cf. Poetic Justice van Nussbaum).
Om bovenstaand gedachtecomplex verder te doordenken, beogen de initiatiefnemers (RLL) verwante onderzoekers op het gebied van ‘Recht en literatuur’ (ook breder opgevat onder ‘Recht en de humaniora’) samen te brengen: om kernbegrippen als literaire verbeelding, literaire gerechtigheid en empathie kritisch te (her)onderzoeken door middel van een (interdisciplinaire) dialoog.
Datum / tijd: Vrijdag 16 juni 2017 – tijd wordt nader bepaald.
Het colloquium zal beginnen met een lezing van 45 minuten door prof. mr. dr. Jeanne Gaakeer. Daarna volgt een co-referaat van prof. mr. dr. Sanne Taekema (EUR). Daarna vervolgt het colloquium voor onderzoekers met een korte presentatie van een zes tot acht papers van 20 minuten en 15 minuten tijd voor vragen en/of discussie.
Mogelijke onderwerpen voor de papers:
• Het belang van empathie voor de ontwikkeling van het oordeelsvermogen van juristen;
• Empathie en de ander. Empathie en alteriteit;
• Reflectie(s) op de idee van ‘literaire gerechtigheid’;
• De relatie tussen empathie en gerechtigheid;
• Hoe moet empathie worden opgevat?;
• De (empirische) werking van empathie;
• Empathie in relatie tot het rechterlijk oordeel;
• De verhouding tussen empathie en de aangrenzende noties medeleven, compassie of
solidariteit;
• Empathie en narrativiteit (moraal en recht).

Abstracts en publicatie
Abstracts van 500-800 woorden dienen voor 31 maart te worden geüpload via het formulier ophttps://rechtenliteratuurleiden.nl/cfp-2017. Vermeld hierbij uw naam, mailadres, institutioneel adres en de titel van het abstract.
Op – datum – worden de geselecteerde abstracts bekendgemaakt. Deze worden in de vorm van een artikel (maximaal 10.000 woorden) opgenomen in een bundel, onder redactie van Claudia Bouteligier en Timo Slootweg. Verdere informatie over het colloquium en de publicatie volgt.

Organisatie RLL
mr. Claudia Bouteligier (UL)
Dr. Timo Slootweg (UL)
Met medewerking van prof. mr. dr. Jeanne Gaakeer (EUR) en prof. mr. dr. Sanne Taekema (EUR).
P

raktische organisatie is in handen van Michael Klos (UL).
Voor vragen of meer informatie, mail naar: cfp2017@rechtenliteratuurleiden.nl of vul het
contactformulier in op rechtenliteratuurleiden.nl.